- RAHVAN AT YARIŞLARI

TÜRKİYE'NİN GERÇEK AT YARIŞI OTORİTESİ WWW.GANYANMETRE.TR.GG

RAHVAN AT YARIŞLARI

“……..İzler ,takip eder rakiplerini at sahipleri.

Günlerin getirdiği güzel ve sıkı dostluklar vardır aralarında…

Konuşurlar, şans dilerler…

Yavaştan heyecan sarar yarışçısını, seyircisini,

dizilir atlar.”

At yarışları bizimki……

Asaletin , yılların dostluğunun artık bir yarı parça benlik olduğu atların yarışı.

Anadolu’nun kasabalarında rahvan atlarını, kıyasıya kendi gruplarında yarıştırdıkları, atıyla mutlu olup, onla o anı yaşayanların yarışı.

İnsanlığın tarihi yazmaya başladığı dönemle başlar dostluk, tarihler yazılırken, savaşlar kazanılır, aşklara gidilip, yollar aşılırken tek ortak yarı parçası olan o atlar.

Kimi zaman cinayetlerin uğruna işlendiği, kimi zaman hikayelerin yazıldığı efsanelerin dolaştığı bir ortak. Tarih hep onun dostluklarını efsanelerini anlatan hikayeler ile dolu. Gelmiş geçmiş efsaneler onun etrafında dolaşmış durmuş. Büyük İskender’ in atından, Pegasus’a, Truva’nın zafer kazandığı tahta ata kadar. Yanı başımızda namus öğelerinden olmuş, erkeği erkek yapan at avrat silah olmuş. Atın en güzeli, en hızlı kaçanı en asili hep aranır olmuş. Meydan savaşlarına gidilmiş, kıtalar keşfedilmiş. Medeniyetler kurulmuş onla, hep insanın yoldaşı olmuş durmuş…

Anadolu’da halen “At” sevgisi, aşkı bir başka. Anadolu insanıyla ömürler boyu sürecek bitmeyecek bir sevda. Karanlık yollarını hep onla bulan bir sevdalı, atını her yere götürüp gururuyla yarıştırmak isteğindeyse kesişebilecek yollardan biride yerel at yarışları. Pala bıyıklısı, tespihçisi, hakemi, jokeyi, ter kokusu, iri büyümüş gözleri merakla bekleyen seyircileriyle tam bir bütünlük.

At yarışı ama; hipodromlardaki gibi değil. Öyle cins cins atların olduğu değil. Türk at soyunu bulmaya çalışan kendi içinde, ganyandan alakası olmayan Anadolu’ nun bir kültürü. Televizyonda yok. Yayınlarda yok. Türkiye’ nin bir çok yerinde yapılan ama az insanın haberdar olduğu bir gelenek gibi artık.

Bu yüreklere sahip at sevdalılarından bir kısmı da mayıs ayında Kütahya’ nın Hacıkebir ilçesinde toplanıp rahvan giden atların katıldığı bir yarışmada buluşmasıdır. Yaş gruplarına göre, belli kural ve disiplin uygunluğunda elemelerle başlayıp finale kadar giden nefes kesen yarışlar. Sadece yarış değil. Anadolu kültürünün at sevdasının bir göstergesi ve devamı. Umutlarını koyup, bir kazancın peşinde koşmadan atının başarısına bakan ona koşan bir yürekler topluluğu.

Bu atlar cins değil ama yedi sülalesinin seceresinin bilindiği, rahvan özelliği olan, geçmişiyle bir sıfatı olup, künyesinin olduğu, bir çoğunun konuşup gıptayla baktığı özel ve özenle yetiştirilmiş bakılmış atlar. Bunun cinsini sorduğunuzda ise denilen “Türk Atı” olması.

“……..Rahvan,

atın

"tek ayak"

koşma stiline

verilen isimdir.”

Atın aynı taraftaki ayaklarının birlikte hareket ettiği ve binicisini sarsmayan koşu şekli. Rahvan yarışları ise bütün Türkiye"de yaygın olmasına rağmen Ege"ye has bir yarış. En büyük yarışlar Balıkesir Karapürçek, Kütahya Hacıkebir ve İzmir Çaylı’da oluyor. Atlar tımarlanır, duaları edilir. Teri var ise üşümesin diye üzeri örtülür. Kalabalığa alışsın diye meydanda yavaştan dolaştırılır. Sahipleri hep atlarıyla konuşur. Alınlarından sarkan, yana vuran yeleleri bir ritimde taranır. Süslenir nazar boncukları takılır. Yarıştan önce ve kazanan mutlaka bayrakla dolaştırılır, o bir şan bir şereftir. Ahali tozlu yolu saran pist olan o yarış alanının etrafında toplanmıştır. Etrafa yiyecekçisi, içecekçisi, atın eğerini, ipini satanı, sucusu, tespihçisi şekercisi şapkacısı kurulmuştur.… bekler kalabalığı, kalabalıkta yarışı.

“……..İzler ,takip eder rakiplerini at sahipleri.

Günlerin getirdiği güzel ve sıkı dostluklar vardır aralarında…

Konuşurlar, şans dilerler…

Yavaştan heyecan sarar yarışçısını,

seyircisini,

dizilir atlar.”

Yarışma boyunca üç defa rahvanı bozup dörtnala koşan at diskalifiye oluyor. Atın hızlı koşması için eziyet eden de yarış dışı kalıyor. Daha pek çok kuralı var. Görüntüye aldanmamak gerekiyor; yarışmada birinci gözüken at yarış sırasında kural ihlal etmiş olabileceği için birinci sayılmayabiliyor. Bu yüzden şeref tribününün önünde itiraz tartışmaları hiç eksik olmuyor. Rahvan yarışlarının kategorileri de ata sporumuz güreştekilerle aynı isimleri taşıyor. Yaklaşık yedi sekiz saat süren yarışmada sırasıyla deste, ayak, küçük orta, orta, büyük orta, baş altı ön elemeleri yapılıyor. Yarışmanın sonuna doğru her kategorinin finali yapılıyor.

Bir at, 5 yaşına kadar deste ve ayak yarışlarına katılabiliyor. Beş yaşını doldurup küçük ortaya katılmaya başlamasıyla birlikte yarışın kendine özgü kuralı işliyor. Üç yıl üst üste bir kategoride yarışı alan at doğal olarak bir üst kategoriye kaydırılıyor. Böylelikle hem rekabetin önü kesilmemiş oluyor hem de kategori olarak yükselen at artık bir alt kademede koşamıyor, yani yeni yetişen taylara yer açılmış oluyor. Tabii bütün atçıların gönlünde başa koşmak ve başı almak var.

Tabi yarışlar sessiz sedasız yapılırken alanda at sahipleriyle konuştuğumuzda bir dokunup bin işitiyoruz. Kendileri ile ilgilenen, ileriye yönelik düzenlemelerin yapıldığı bir kurumun olmadığını söylüyorlar. Hakemler, yarışanlar, düzenleme kurulu ve ödüller hep kendi içinde. Harcamalar bile neredeyse herkesin kendi cebinden. Son zamanlarda yöre belediyeleri yarışın yapıldığı yerin tanıtımı acısından birazda olsa destek olmakta. Ödüller ise öyle dişe dokunur bir şeyler değil. Açıkçası kazanılan, yapılan masrafın çok altında.

Bu yarışlar yöre halkı için biraz bayram yeri gibi, biraz panayır gibi. Biraz protokol, çoluk çocuk ve onlarca kalabalık. Dolaşanlar, satıcılar hep rengarenk.. Atların yarışa başlamasıyla ilk anlarda bir sessizlik alır etrafı. Sona doğru yaklaşınca heyecan, bağrışmalar ve tezahüratlar inanılmaz artar. Şapkasını havaya atan, yere yığılan, kızan sevinen, hayal kırıklığına uğrayan, sürpriz yapan her şey o an oradadır. Liderler başa kalana kadar elemeler yapılır, toz duman sarar gider etrafı. Bitiş çizgisine ilk varan olmaktır hepsinin hayali. Yarış sonunda atına sarılan, konuşan, kızan, sitem eden hep beraber görülür.

Yarışlar, yarışlardan da öte, belki de en yakın dostuna duyamadığı bir samimiyetle, beklentiyle, sıcaklıkla sarıldığı atının onuru. O onur aslında kendine dönen gurur. Atı koşmaz, her adımı kendi atar, kendi solur nefesi, kendi başa gider at sahibinin. Dualarla başlanır. Süslenir. Umutlar konulur. Yöresel elbiseler giyilir, başlıklar takılır, bıyıklar burulur, çizmeler giyilir, meydana gurur ile gelinir. Bakışlar hep umut doludur. Dolar yarış alanı bir bayram yeri gibi. Kadını, kızı, genci, çocuğu, yaşlısı, efesi, hepsi tek nefes olur. Bakarlar atlara, heybetlerine renklerine. Eski hikayeler anlatılır, daha önceki yarışmaların heyecanı hatırlanır. İzlemek için en güzel, birazda güneş vurmayan yer bulunmaya çalışılır, yoksa da gölgelik bulunur.

Atlar tımarlanmış, yeleleri taranmış, eğerleri düzenlenmiş, nazarlıkları takılmış yarış öncesi meydana yürüyüşe endamına çıkar. Herkes bakar. Soyunu anlatır. Bazıları efsanedir. İnsanlar büyülenmişçesine bakarlar.

Bir kenarda atıyla dolaşanı, sarılanı, taviz vermeden dolaştıranı, tutup öpeni, en büyük duygusuyla seveni hep oralardadır.

“…..Artık vakit gelmiştir.

Anonslar ardı ardına yapılır.

Yaşlarına göre dizilir atlar.

Başlar elemeler.”

Bazı atlar yarışın sonunu beklemeden çekilip gider, elenmiştir. Kızmıştır sahip. Yarış boyunca muhabbetler; bazen gergin, bazen heyecan dolu bazen de öfke ve tepkilerle beraber olur. Adımlar, adımlar, adımlar. Ve hep onları takip eden onlarca heyecan çığlıkların varışa yaklaştıkça arttığı, heyecan dolu anlar. Bekleyen hakemler, varışa yaklaştıkça pür dikkat bakan atlar.

Elemeler biter. Yarışanların heyecanı giderek artar. Varışa doğru heyecanın yanında, bitişte asla bitmeyen tartışmalar, itirazlar alıp gider başını. Ama ne olursa olsun, kazanana mutlaka nazar boncuklu takısı takılır. O bir simgedir kazanandır.

“………Asıl grup başlarında birincilikler asıl beklenendir.

Neredeyse 8 saat süren yarışlar sonunda yürekler tutulur.

Yürekler tutulur…

Adımlar finale koşar,

sahibi de jokeyde.

Amatör ruhu coşmuş heyecan son çizginin geçilmesiyle bitmiştir.

Hemen koşar bayrağı verirler.

…hemen şeref turunu atar.

en büyük ödül odur.

Atın sahibinin etrafını hemen davul zurnalar alır,

başlarlar çalmaya.

Ağadır artık kazanan .

Eli gider cebine bir eda ile bahşişlerini verir ,

ruhu büyür.

atı onurudur artık……..”

Yazı ve Fotoğraflar : Ergün KARADAĞ

www.ganyanmetre.tr.gg olarak Ergün KARADAĞ' ı çalışmalarından dolayı kutluyoruz.19.08.2008

Kaynaklar :